رژیم کتوژنیک و کاهش وزنی ناپایدار

رژیم کتوژنیک و کاهش وزنی ناپایدار ، در سال 1921 ، پزشکی برجسته در مایو کلینیک رژیمی پر چرب و بسیار کم کربوهیدرات تحت عنوان رژیم کتوژنیک طراحی کرد که در آن، وضعیتی شبیه به روزه داری برای بدن اتفاق می افتد. رژیم غذایی کتوژنیک یا اتکینز به عنوان یک fad diet (رژیم غذایی هوسی و زودگذر) طبقه بندی می شود که شواهد علمی نشان می دهند، این نوع رژیم  یک کاهش وزن ناپایدار ایجاد می کند. بعلاوه در ابتدای شروع رژیم کتوژنیک، اگر فقط  به ترازو نگاه کنیم، موفق به نظر می رسد ، اما آنچه در بدن اتفاق می افتد داستان دیگری را بیان می کند.در این مقاله  میخواهیم رژیم کتوژنیک و کاهش وزنی ناپایدار را از دیدگاه شواهد علمی بررسی کنیم. پس ادامه مطلب را در دایتوون، وب سایت رسمی دکتر مفیدی دنبال کنید…

رژیم کتوژنیک ، روش تغذیه اتکینز:

رژیم غذایی کتوژنیک که همچنین به عنوان روش تغذیه اتکینز شناخته شده است، یک رژیم غذایی کم کربوهیدرات می باشد که  رابرت اتکینز با الهام از یک مقاله پژوهشی در سال 1958 در مجله انجمن پزشکی آمریکا تحت عنوان “کاهش وزن”  توسط آلفرد دبلیو پنینگتون منتشر شد، ترویج کرد.

رژیم اتکینز یک رژیم کم‌کربوهیدرات و پرپروتئین است که به منظور کاهش وزن سریع استفاده می‌شود.

در این رژیم کم‌کربوهیدرات و پُر پروتئین مواد غذایی کربوهیدراتی که دارای «نمایه گلایسمی بالایی» هستند حذف می‌شوند. کربوهیدرات‌های دارای نمایه گلایسمی بالا آن‌هایی هستند که سطح قند خون را سریعاً بالا می‌برند.برخی محققان بر این باورند که مصرف این کربوهیدرات‌های دارای نمایه گلایسمی بالا با افزایش سریع در قند خون باعث افزایش ترشح انسولین می‌شوند و افزایش سطح انسولین به تجمع چربی، چاقی، دیابت و بیماری‌های قلبی منجر خواهد شد.

در 12 سال گذشته، بیش از 20 مطالعه نشان داده اند که رژیم های غذایی کم کربوهیدرات برای کاهش وزن ( بدون شمارش کالری ) موثر هستند.دلیل اصلی اینکه رژیم های غذایی کم کربوهیدرات برای کاهش وزن موثر هستند این است که زمانی که مردم مصرف کربوهیدرات را کاهش می دهند و پروتئین بیشتر می خورند اشتها خود را پایین می آورند و تا پایان کالری کمتری دریافت می کنند.

اما آنچه که در این نوع رژیم مشکل ایجاد می کند، چربی های اشباع هستند. در اصل این رژیم غذایی عمدتاً به دلیل محتوای چربی اشباع بالا، توسط محققین ناسالم در نظر گرفته شده است.

از سوی دیگر،اگر فقط  به ترازو نگاه کنیم، رژیم کتوژنیک موفق به نظر می رسد ، اما آنچه در بدن اتفاق می افتد داستان دیگری را بیان می کند. در رژیم غذایی کتو ، میزان از دست دادن چربی از بدن ممکن است حتی به بیش از نصف کاهش یابد، درواقع،  بیشتر آنچه که از دست می رود، آب بدن است.

دلیل سوختن چربی کمتر در رژیم کتوژنیک، مشابه آنچه در روزه داری اتفاق می افتد است: وقتی کربوهیدراتی وجود ندارد، سوخت ترجیحی بدن ما بیشتر پروتئین و ماهیچه است نه چربی و توده چربی های بدن علاوه بر این، مصرف ناکافی 17 ریز مغذی در رژیم های کتوژنیک ثبت شده است.

رژیم کتوژنیک دارای 4 فاز است:

1. فاز اول که به آن «مقدمه» هم می‌گویند دو هفته طول می‌کشد و محدودکننده‌ترین بخش رژیم است. در این فاز پروتئین‌های خالص و ناب نظیر گوشت قرمز، مرغ، ماهی و میگو، تخم‌مرغ و پنیر مصرف می‌شوند. مصرف گوشت‌های فراوری شده در این دوره ممنوع است و کربوهیدرات مصرفی به 20 گرم در روز محدود می‌شود.

2. فاز دوم که به آن فاز «کاهش وزن مداوم» هم گفته می‌شود همچنان بر مصرف غذاهای پُر پروتئین، گوشت‌ها و همان غذاهای فاز اول تمرکز دارد اما میزان کربوهیدرات آن 25 گرم در روز می‌شود و این میزان به مرور افزایش پیدا می‌کند.

3. فاز سوم کاهش وزن که به آن «پیش نگهداری» هم می‌گویند فازی است که افزایش مصرف کربوهیدرات‌ها به میزان 10 گرم در هفته را اجازه می‌دهد. افرادی که این رژیم را شروع کرده و به خوبی پیش رفته‌اند با کاهش وزنی حدود 2.3 تا 4.5 کیلوگرم وارد این فاز می‌شوند. این افراد برای مدت زمان طولانی در این فاز می‌مانند تا کاهش وزن مورد نظر و هدفشان را به دست آورند.

4. فاز چهارم فاز آخر است و به آن «نگهداری و کنترل وزن« نیز می‌گویند. رژیم توصیه‌شده در این فاز یک رژیم متعادل از جهت کربوهیدرات است که دیگر محدودیت شدید کربوهیدرات در آن وجود ندارد و به فرد کمک می‌کند تا وزن به دست آمده را در همان حد نگه دارد.

محققان می‌گویند اگرچه کاهش وزن به دست آمده در عرض 4 هفته بیشتر از کاهش وزن رژیم سلامت است، اما نتایج کاهش وزن این دو رژیم بعد از 6 ماه تفاوتی با هم ندارند.

اما آیا واقعاً  رژیم کتوژنیک معجزه می‌کند؟

رژیم کتوژنیک، رژیمی است که رعایت آن در طول 12 ماه به کاهش وزن متوسط منجر می‌شود. بعد از 6 تا 12 ماه رعایت این رژیم کاهش وزن متوسط 2 تا 6 کیلوگرم ایجاد خواهد شد. برخی مطالعات اظهار دارند که این رژیم کاهش وزن بیشتری نسبت به سایر رژیم‌ها به فرد می‌دهد؛ اما برخی دیگر آن را روشی تهاجمی دانسته و معتقدند رعایت یک رژیم غذایی کاهش وزن که با تنظیم کالری و درصدهای منطقی از گروه‌های کربوهیدرات، پروتئین و چربی تنظیم شود می‌تواند خیلی موثرتر از رژیم کتوژنیک باشد.

این محققان می‌گویند اگرچه کاهش وزن به دست آمده در عرض 4 هفته بیشتر از کاهش وزن رژیم سلامت است اما نتایج کاهش وزن این دو رژیم بعد از 6 ماه تفاوتی با هم ندارند.

عوارض جانبی و تأثیرات منفی رژیم کتوژنیک بر سلامتی:

اما قبل از اینکه این رژیم را انتخاب کرده و شروع کنید، لازم است اثرات منفی آن بر سلامتی و عوارض آن را هم بشناسید تا بتوانید درست انتخاب کنید.

در رژیم کتوژنیک، کودکان دچار اسکوروی  می شوند  و برخی حتی در اثر کمبود سلنیوم، که می تواند باعث مرگ ناگهانی قلب شود جان خود را از دست می دهند. شکستگی های استخوانی، عقب افتادگی رشد، سنگ کلیه ، و یبوست از عوارض جانبی است که اغلب ذکر شده اند. همچنین نشان داده شده است که، رژیم های کتو باعث کاهش میزان و تنوع فلور روده ها و دستگاه گوارش می شوند.

در این رژیم، مقدار زیادی چربی های اشباع شده از طریق گوشت دریافت می شود که تأثیرات عمیق و نامطلوبی بر قلب به جا می گذارند.

نتیجه متاآنالیز چهار مطالعه کوهورت که در آنهارژیم های غذایی، بیماری ها و میزان مرگ و میر پی گیری شده، نشان داد: بیش از یک چهارم افرادی که رژیم های کم کربوهیدرات دریافت می کردند، ، دچار مرگ و میر ناشی از عوارض این رژیم ها شدندو این یعنی اینکه به طور متوسط ​​طول عمرشان کاهش پیدا کرد.

از تأثیر رژیم کتوژنیک بر کلیه‌ها مطلع باشید:

رژیم‌هایی که دارای پروتئین‌های حیوانی آن هم به میزان بالا هستند با مشکلات کلیوی در ارتباط‌اند. مخصوصاً در افرادی که رژیم کتوژنیک را انتخاب می‌کنند درحالی‌که یک مشکل کلیوی زمینه‌ای نیز دارند. افراد بالای 65 سال، افرادی که دیابت دارند و نیز افراد مبتلا به فشارخون بالا در بیش‌ترین خطر بیماری‌های کلیوی‌اند و نباید رژیم کتوژنیک را انتخاب کنند. مطالعه‌ای که رژیم پُر پروتئینی نظیر رژیم کتوژنیک را بر موش‌ها امتحان کرد به این نتیجه رسید که: در طی 12 هفته موش‌هایی که رژیم پُر پروتئین دریافت کرده بودند 10 درصد از وزنشان را از دست دارند؛ اما وزن کلیه‌های آن موش‌ها 22 درصد افزایش یافت. عروق ریز کلیوی که خون و مایعات بدن را برای تصفیه در اختیار سلول‌های کلیوی قرار می‌دهند 13 درصد بزرگ‌تر شدند و کلاژن اطراف آن‌ها 32 درصد افزایش یافت.

همه‌ی این درصدها در یک کلام این را می‌گویند که فشار تحمیلی بر کلیه‌ها به شدت افزایش یافته و در صورت تداوم این شرایط می‌تواند به نارسایی کلیه منجر شود. مطالعات انسانی نیز نتایج مشابهی با این نتایج را ایجاد کرد. در حالی که شدت تخریب کلیه در افرادی که به بیماری زمینه‌ای کلیه نیز مبتلا بودند بیشتر بود.

خطرات قلبی عروقی مرتبط با رژیم کم‌کربوهیدرات پُرپروتئین:(رژیم کتوژنیک)

تا چند سال پیش هم این باور که رژیم غذایی سلامت برای قلب و عروق رژیم پُر پروتئین و کم‌کربوهیدرات است، برقرار بود اما چندین مطالعه جامع به مخالفت با این تفکر پرداختند و نشان دادند رژیم غذایی کم‌کربوهیدرات پُر پروتئین نظیر رژیم کتوژنیک خطر بیماری‌های قلبی عروقی نظیر ایسکمی قلب، حمله قلبی، سکته مغزی، گرفتگی کرونر و فشارخون را افزایش می‌دهد.

خطرات سرطان مرتبط با رژیم کتوژنیک:

رژیم‌هایی که دارای فیبر کم و پروتئین زیادی هستند به عنوان عوامل خطر جدی برای سرطان کولون و سایر بدخیمی‌ها در نظر گرفته شده‌اند. دلایل و مدارک متعددی برای این ادعا وجود دارد. یکی از علت‌های آن می‌تواند اختلال در حرکات روده و ایجاد یبوست و به دنبال آن زخم‌های کولون و رکتوم باشد.

رژیم کتوژنیک و کتوزیس:

کتوزیس یا همان مسمومیت با کتون که وضعیتی ناشی از سوختن چربی‌ها در بدن است شرایطی است که در رژیم کتوژنیک فرد به احتمال بالاتری آن را تجربه می‌کند و می‌تواند به اسیدوز متابولیک منجر شود.

همان طور که گفتیم رژیم کتوژنیک یک رژیم کم‌کربوهیدرات است؛ و مغز که مهم‌ترین سوختش گلوکز و قند خون است به راحتی از این شرایط تأثیر می‌پذیرد. در پاسخ به گرسنگی و نبود قند خون، بدن از اسیدهای چرب برای تامین انرژی استفاده می‌کند و آن‌ها را به صورت کتون در اختیار مغز قرار می‌دهد. به این شرایط کتوزیس می‌گویند و تجمع میزان بالا از این کتون‌های اسیدی در بدن به اسیدوز متابولیک منجر می‌شود. این اسیدوز متابولیک که معمولاً در مبتلایان به دیابت نوع 1 ایجاد می‌شود می‌تواند به اختلال در تنفس، گیجی و پریشانی ذهن و احساس افت انرژی منجر شود.

اما اگر شما حتی بدون رعایت رژیم‌های کم‌کربوهیدرات نیز دچار این علائم شدید، توصیه می‌شود به پزشک مراجعه کرده و شرایط را بازگو کنید.

نتیجه گیری:

این که شما به فکر انتخاب بهترین راه کاهش وزن باشید و از انواع رژیم‌های غذایی نیز مطلع باشید بدون شک خیلی هم خوب است و راه را برای شما هموار می‌کند؛ اما لازم است بدانید با تمام روش‌های کاهش وزن و رژیم‌های غذایی که تا به حال مورد تحقیق و بررسی قرار گرفته، بهترین و موثرترین رژیم غذایی، رژیم کاهش وزن سلامت است؛ یعنی رژیمی که کالری آن بسته به وزن، قد، میزان اضافه‌وزن، وضعیت تحرک و فعالیت‌های بدنی و وضعیت سلامت شما تعریف شده باشد و تقسیم کالری از کربوهیدرات، پروتئین و چربی هم بر اساس رژیم سلامت و به ترتیب: 55%، 15% و 30% کالری دریافتی باشد.